Prishtinë, 11 Dhjetor 2025
Në Ditën e katërt të Javës së Integritetit 2025, e cila u zhvillua në kuadër të shënimit të Ditës Ndërkombëtare Kundër Korrupsionit, sot u mbajt sesioni tematik i dedikuar një prej çështjeve më të rëndësishme për cilësinë e arsimit të lartë dhe besueshmërinë institucionale: Parandalimi i Konfliktit të Interesit në Arsimin e Lartë.
Ky aktivitet, sikurse ditët e tjera të Javës, u organizua nga Agjencia për Parandalimin e Korrupsionit (APK) në bashkëpunim me Forumin Konsultativ të APK-së me Shoqërinë Civile, duke mbledhur përfaqësues të rëndësishëm nga institucione dhe fusha të ndryshme, të cilët me ekspertizën dhe përvojën e tyre kontribuuan për të pasur përmirësime në këtë sektor.
Integriteti akademik – themel i besimit publik
Në hapje të sesionit, Drejtori i APK-së, z. Yll Buleshkaj, theksoi se arsimi i lartë është ndër fushat me ndikimin më të madh afatgjatë në shoqëri.
“Integriteti akademik është shtylla mbi të cilën ndërtohen cilësia e universiteteve, meritokracia dhe besimi i studentëve e i shoqërisë në proceset arsimore”.
Buleshkaj nënvizoi se parandalimi i konfliktit të interesit është një prej mekanizmave kyç për të garantuar qeverisje të drejtë akademike dhe mbrojtje të interesit publik.
Nevojën për rritje të përgjegjësisë dhe shmangie të situatave të konfliktit të interesit i theksoi Esad Ejupi, drejtor i Departamentit për Parandalimin e Konfliktit të Interesit në APK, ndërsa shtoi se sfidat në arsimin e lartë mbeten të dukshme.
“Agjencia do të ishte e kënaqur nëse rastet e konfliktit të interesit do të përfundonin me deklarim dhe tërheqje para vendimmarrjes. Por praktika na tregon se jo gjithmonë ndodh kështu – dhe pikërisht këtu fillon sfida jonë për të forcuar integritetin institucional”,.
Vlerësimi i rrezikut – hapi i parë drejt parandalimit
Gazetari hulumtues i BIRN, Kreshnik Gashi, kërkoi një qasje më sistematike në menaxhimin e kësaj çështjeje.
“Institucionet dhe universitetet duhet të bëjnë fillimisht vlerësimin e rreziqeve. Ende nuk i kemi të detajuara zonat ku rreziku është më i madh. Vetëm pas këtij vlerësimi mund të ndërtojmë plane veprimi efektive”, tha ai.
Sipas tij, pa këtë qasje, mekanizmat e parandalimit mbesin të pjesshëm dhe jo plotësisht funksional.
Praktikat institucionale – model për qeverisje të përgjegjshme
Përfaqësim i rëndësishëm institucional erdhi nga Rektorja e Kolegjit Publik IBCM, znj. Mihone Kerolli Mustafa, e cila prezantoi qasjen e kolegjit të cilin e drejton ndaj integritetit.
“Kolegji është në proces të ridraftimit të planit të integritetit dhe rishikimit të politikave të brendshme, duke ridefinuar risqet e integritetit në të gjitha fushat kryesore të përgjegjësisë institucionale”.
Ajo theksoi disa mekanizma kyç që zbatohen në IBCM, si vetëdeklarim i stafit akademik dhe administrativ për angazhimet e jashtme, politika të harmonizuara me Kodin e Etikës për garantimin e paanshmërisë, mekanizma disiplinorë kundër keqpërdorimit të autoritetit, nepotizmit dhe konflikteve të interesit.
Rektorja vuri në pah se, si institucioni që menaxhon fonde publike dhe projekte si Erasmus+, kolegji ka detyrime të larta ligjore dhe standarde etike për ruajtjen e integritetit akademik.
Mekanizmat e universiteteve publike – përgjegjësi e dyfishtë
Kurse rektori i Universitetit “Kadri Zeka” në Gjilan, Artan Dermaku, theksoi se përparime janë bërë në universitete, por i APK-së dhe MAShTI-t mbetet i domosdoshëm si mbikëqyrje e jashtme për ruajtjen e standardeve.
“Universitetet publike kanë mekanizma të brendshëm për vetërregullim, por mbajnë përgjegjësi të qartë ndaj shtetit dhe publikut. Universiteti Kadri Zeka ka rregullore të strukturuara për etikën, disiplinën, rekrutimin dhe integritetin, që sigurojnë transparencë dhe vendimmarrje të paanshme, por roli i APK e MASHTI, janë e mbetet të domosdoshme”, tha ai.
Deklarimi i pasurisë – instrument për identifikimin e konfliktit të interesit
Drejtor Ekzekutiv i Organizatës për Rritjen e Cilësisë në Arsim (ORCA), Dibran Hoxha theksoi rolin e deklarimit të pasurisë për të evituar disa nga keqpërdorimet e mundshme në arsimin e lartë.
“Deklarimi i pasurisë është edhe një mekanizëm për identifikimin e konfliktit të interesit në arsimin e lartë”.
Ai prezantoi disa nga gjetjet më të shpeshta të hulumtimeve të ORCA-s në deklarimet e vitit 2024, si gabime teknike, pasaktësi strukturore dhe deklarime të shumëfishta të të ardhurave, duke theksuar nevojën për standardizim dhe qartësim të procedurës së deklarimit.
Pajtueshmëri e gjerë – nevojë për mekanizma më të fortë dhe më shumë transparencë
Tryeza e diskutimit u moderua nga Kreshnik Llabjani, Zyrtar i Lartë për Informim dhe Edukim në APK, i cili e orientoi diskutimin drejt praktikave konkrete, mekanizmave të mbikëqyrjes dhe mënyrave të forcimit të kulturës së integritetit akademik në institucionet publike dhe private.
Pjesëmarrësit nga universitetet publike, institucionet arsimore dhe organizatat e shoqërisë civile theksuan se konfliktet e interesit, të menaxhuara dobët, rrezikojnë të dëmtojnë reputacionin e universiteteve dhe besimin e qytetarëve.
U vlerësua se vetëm përmes mekanizmave të qartë, deklarimit të rregullt, etikës së fortë dhe mbikëqyrjes së përgjegjshme mund të parandalohet ndikimi i papërshtatshëm në proceset akademike.
Aktivitetet e Javës së Integritetit 2025 do të vazhdojnë edhe nesër me sesione të tjera tematike, duke synuar forcimin e integritetit, llogaridhënies dhe kulturës së qeverisjes së mirë në të gjitha institucionet publike të vendit.
